استانبول/ شاهین دمیر/ خبرگزاری آنادولو
دکتر حقی اویغور، رئیس مرکز مطالعات ایرانی در آنکارا «ایرام» به سئوالات خبرنگار آنادولو در زمینه وجوه مشترک و متفاوت رویکرد ترکیه و ایران نسبت به مسئله فلسطین و گروه‌های مختلف در این کشور پاسخ داد.
سئوال: اشتراکات و افتراقات رویکرد ترکیه و ایران نسبت به مسئله فلسطین را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
دکتر حقی اویغور: مسئله فلسطین برای آنکارا و تهران مهم بوده و این دو پایتخت آن را یک مسئله ریشه‌ای می‌بینند. معتقدند که تا این مسئله حل نشود، در خاورمیانه صلح و ثبات واقعی را نخواهیم دید. هر مسئله‌ای در خاورمیانه به شکلی با مسئله فلسطین در ارتباط است.
راهکارهای دو کشور با هم تفاوت دارد. درحالی که ترکیه می‌گوید از تاسیس دو کشور و فلسطین مستقل حمایت می‌کنیم. ایران از نابودی اسرائیل سخن می‌گوید.
از سوی دیگر، روابط ترکیه با حماس و ایران با حماس نیز متفاوت است. ترکیه با حماس رابطه سیاسی دارد و آنها را به تاثیرگذاری از مسیر سیاسی تشویق میکند. اما ایران آشکارا از شاخه نظامی حماس گردان‌های عزالدین قسام حمایت میکند و کمک‌های تسلیحاتی و مادی به آنها را تکذیب نمی‌کند.
ترکیه معتقد است که راه حل دائمی از طریق گفت‌وگو و دیپلماسی به جای درگیری‌های نظامی میسر می‌شود. در طول ۸۰ سال گذشته این درگیری‌ها هیچ موقع به نفع فلسطین و مسلمانان نبوده است. سیاست ایران در این زمینه متفاوت است.
در اتفاقات اخیر هم مقامات عالی به ویژه روسای جمهور و وزرای خارجه دو کشور در حال گفت‌وگو بودند. هر دو کشور با روش‌های متفاوت خواستار حل این مسئله به نفع منطقه و فلسطین هستند. حتی دیدگاه ترکیه این است که این مسئله به نفع اسرائیل هم باشد. اسرائیل اگر بخواهد با کشورهای اطراف صلح داشته باشد نخست باید با فلسطین این اقدام را انجام دهد.
سئوال: رویکرد ایران در مورد گشایش جبهه‌‌های احتمالی جدید چه تاثیری بر ادامه درگیری‌ها بین گروه‌های فلسطینی و اسرائیل خواهد داشت؟
حقی اویغور: هشدارهای اخیر آقای حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران فکر کنم در راستای ایجاد بازدارندگی برای اسرائیل مطرح شده است.
چون اگر این حمله زمینی (اسرائیل) صورت بگیرد صحبت‌های وی درست از آب در می‌آید. چون ما در سال ۲۰۰۶ هم دیدیم درگیری‌ها در فلسطین شروع و در ادامه حزب‌الله هم وارد شد. حزب‌الله و حماس به لحاظ امکانات تسلیحاتی از آن سال فراتر رفتند. این درگیری‌ها می‌تواند برای هر دو طرف خونین باشد. وجود احتمال سرایت درگیر‌ها به نقاط دیگر مسئله‌ای است که خیلی از کارشناسان نیز در این زمینه اتفاق نظر دارند.
ترکیه هم این اظهارات را با لحن دیگری بیان میکند. ترکیه می‌گوید که این حملات باید فورا متوقف شود. نباید درگیری‌ها به نقاط دیگر سرایت کند. البته رابطه ایران با گرو‌های نیابتی و حزب‌الله در مقایسه با رابطه ترکیه با دولت لبنان فرق میکند.
سئوال: در صورت حصول توافق بین اسرائیل و فلسطین در آینده آیا ایران به رویکرد خود مبنی بر «حذف اسرائیل از نقشه» ادامه میدهد؟
حقی اویغور: شاید یک‌شبه تغییر نکند. اما با یک راه‌حل عادلانه مورد قبول خیلی از کشورها مانند مصر، عربستان سعودی و ترکیه پذیرفته شود، ممکن است عملکرد ایران و حتی حماس نه در گفتار بلکه در عمل تغییر کند.
مردم فلسطین در دشوارترین شرایط زندگی می‌کنند. آنها هم از این وضعیت که هر روز کودکان و زنان کشته می‌شوند راضی نیستند. می‌گویند از ۵۰ سال گذشته توانستیم با اسرائیل به توافق برسیم. اما این کشور به وعده‌های خود عمل نکرده و هر روز شهرک‌های جدید می‌سازد.
همانطور که آقای هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه اعلام کردند که این شهرکسازی‌ها در اصل دزدی است. ایران هم از خشم و کینه داخل فلسطین اطلاع داشته و بر حسب آن واکنش نشان میدهد. در عراق هم ایران از گروه‌های حشد شعبی حمایت کرده و اظهارات تندی از این کشور برمی‌خاست. با از بین رفتن داعش، دخالت آمریکا کمتر و لحن ایران نیز خیلی نرم تر شده است.
در صورت ایجاد صلح عادلانه ممکن است بخش ایدئولوژیک ایران لحن سابق را ادامه دهد، اما رفتار بدنه اصلی آن تغییر پیدا میکند.
– انتشار کتاب «روابط ترکیه و ایران در ۵۰ سئوال»
دکتر حقی اویغور، رئیس «ایرام» همچنین در پایان با اشاره به چاپ آخرین کتاب در زمینه روابط ایران و ترکیه به همت دانشگاه آلتینباش استانبول ترکیه گفت: روابط ایران و ترکیه چند بعدی و چند لایه است. اما در ترکیه از ابعاد سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی ایران شناخت کافی نداریم. یکی از پروژه‌های ما به مناسبت صدسالگی جمهوری ترکیه این بود که کتابی در مورد روابط با همسایگان را چاپ و نشر کنیم.
وی ادامه داد: در این زمینه ۵۰ سئوال برای مخاطبان به ویژه برای دانشجویانی که علاقه دارند ایران و ساختار سیاسی و اقتصادی و همچنین اولویت‌های امنیتی آن را به خوبی بشناسند طراحی کردیم.
اویغور تاکید کرد: در ترکیه اکثر آثار علمی و آکادمیک در مورد ایران از زبان‌های دیگر ترجمه شده است. ما سعی کردیم ضمن بررسی ابعاد مختلف ساختار ایران گروه‌های سیاسی این کشور را معرفی کنیم. ایران کشوری پیچیده است که نمی‌شود با یک کتاب آن را خلاصه کرد.
